‘Zijn ze daar nou ruzie aan het maken? Moet je kijken hoe wild er wordt geduwd en getrokken!’ We zitten tijdens een observatie op een picknickbankje op het schoolplein. De leerlingen van de klas die we observeren, rennen allemaal in de rondte bij het klim- en klautertoestel. En dat gaat er dus zo hevig aan toe, dat wij denken dat ze aan het vechten zijn. We zien echter geen boze blikken en er wordt niet kwaad geschreeuwd en gehuild. Het is blijkbaar een enorm intensief stoei-spel.
Deze enorme bewegingsdrang is eigenlijk ook niet zo raar. Want zojuist hebben deze leerlingen anderhalf uur lang stilgezeten in de klas. Anderhalf uur lang hebben ze zich moeten concentreren aan hun tafeltje. Luisteren naar elkaar, oefeningen maken, een onderwijsleergesprek voeren met de leerkracht en nog meer verwerkingsoefeningen maken. De leerlingen moesten daarbij vooral veel luisteren en stil zijn. Tussendoor zagen wij wel dat sommige leerlingen prachtige vormen van stoelacrobatiek lieten zien. Wat kan er toch veel gewipt, gewiebeld en gedraaid worden met een stoel!
‘Jazeker, we bewegen regelmatig tussendoor!’ vertelt de leerkracht ons later tijdens een gesprek. We hebben het over Jens. De leerkracht vraagt aan ons of er wellicht problemen zijn met zijn zintuiglijke prikkelverwerking. In het gesprek komt het op de afwisseling tussen bewegen en stil zitten. De leerkracht heeft het gevoel dat er voldoende bewogen wordt tijdens de dag: ‘De school gebruikt methodes waarin ook geleerd wordt aan de hand van bewegingen en dan heb je nog de pauze en de gymlessen’. Het is ons echter opgevallen dat de leerlingen volgens het huidige ochtendschema alleen maar lesonderdelen hebben waarbij ze aan hun tafel zitten. Dus hoewel je als leerkracht kunt denken dat de leerlingen voldoende beweging krijgen, is dat in de praktijk soms anders. Omdat de leerkracht zelf volop in beweging is, valt het lange stilzitten van de leerlingen niet altijd zo op.
Terugkomend op Jens: die kan prima redactiesommen maken, dat laten zijn resultaten zien. Maar toch komt hij zeer regelmatig om hulp vragen bij de leerkracht. Elke paar minuten loopt hij naar haar toe. Aan zijn tafel in de klas friemelt hij met een kneedgum of een elastiekje, terwijl hij naar de leerkracht luistert. En zijn billen zijn vaak ergens anders te vinden dan op de zitting van zijn stoel. De remedial teacher, die hem met zijn taal helpt, laat weten dat Jens bij haar ook niet goed stil kan zitten.
Het is je waarschijnlijk al wel duidelijk. Jens heeft extra zintuiglijke prikkels nodig om op te kunnen letten. En op de momenten dat extra prikkels, bijvoorbeeld bewegingsprikkels, geen deel uitmaken van de routine, regelt hij die prikkels zelf. Door naar de leerkracht toe te lopen, ook als hij geen hulp nodig heeft, door te gaan staan tijdens remedial teaching, door flink met zijn stoel te wippen en door te friemelen met kneedgum en elastieken. Aan de creatieve houdingen en bewegingen van andere leerlingen te zien, hebben ook zij extra prikkels nodig. Ze regelen dat vaak zelf, maar niet altijd op de goede manier.
Hoe kunnen leerkrachten leerlingen activeren of juist kalmeren, zodat ze goed kunnen opletten en meedoen in de klas? Ons boek Wiebelen en friemelen in de klas helpt bij het bedenken en aanbieden van (activerende en kalmerende) strategieën. Rek- en strekoefeningen bijvoorbeeld, wanneer leerlingen onrustig worden, of friemelen met een veter zodat je je langer kunt concentreren op de instructies van de leerkracht. Daarnaast hebben wij een set hulpkaarten gemaakt voor in de klas. Hierop staan strategieën die leerlingen samen met de leerkracht of klassikaal kunnen uitvoeren. Bovendien staat op elke kaart een duidelijke illustratie met een heldere instructie, zodat leerlingen voorafgaand of tijdens een lesonderdeel ook zelf gemakkelijk een strategie kunnen gebruiken.
Ook handig voor Jens. Hij kan nu iets activerends doen zoals stoel push-ups, zonder naar de leerkracht te hoeven lopen, gewoon op zijn eigen stoel.
Kijk voor onze hulpkaarten bij uitgeverij Pica, klik hier.
