Prikkelverwerking

  1. Wat is ZiP?
  2. Zintuigen en hun prikkels
  3. De vijf types
  4. De vijf types in de praktijk
  5. De PrikkelWaaier
  6. De prikkelmeter

De PrikkelWaaier

Kijk hier voor een download van de PrikkelWaaier met de uitleg.

De PrikkelWaaier is bedoeld als hulpmiddel om iemand uit te leggen welke systemen actief zijn in hun lichaam, en hoe ze de systemen kunnen beïnvloeden door activerende en kalmerende strategieën te gebruiken.

De PrikkelWaaier
De PrikkelWaaier van Van der Gaag & Thoonsen, 2021

De PrikkelWaaier laat drie systemen zien.* In het blauwgroene deel van de waaier is het beleef- & herstelsysteem weergegeven. Het stress-systeem wordt getoond in het oranje gedeelte, het noodsysteem in het rode gedeelte. Iemand die niet voldoende reageert heeft meer activerende prikkels nodig, daardoor vouwt het blauwe deel zich samen en het groene deel ontvouwt zich meer. Een overprikkeld persoon heeft kalmerende sensaties nodig, waardoor het oranje samenvouwt en tegelijkertijd het groene deel verder ontvouwt. Bij de ene persoon gaat het ontvouwen langzaam, bij de ander kan het sneller ervaren worden. De ‘uitvouwbaarheid’ verschilt van persoon tot persoon. Er zijn mensen met veel ‘vouwen’ en er zijn er met minder.

* In hoofdstuk 2 van Wiebelen en friemelen voor mensen met een verstandelijke beperking en in hoofdstuk 1 van Wiebelen en friemelen thuis (vanaf de 4e herziene druk) vind je meer informatie over de drie systemen.

De PrikkelWaaier
De PrikkelWaaier van Van der Gaag & Thoonsen, 2021

Het is fijn om vooral in het groen te functioneren. Wat niet betekent dat je je nooit in het blauwe of oranje gebied bevindt. Rust en herstel vinden plaats in het blauwe gebied. En soms ervaar je stress, waardoor je in het oranje gedeelte van de waaier zit. Dit hoeft niet negatief te zijn. Stress kan een nuttig onderdeel van het leven zijn, zolang het niet chronisch en beperkend is.
De personen voor wie je de PrikkelWaaier gebruikt kunnen ook zelf leren aangeven hoe het met hen gaat: welke kleur volgens hen vooral opengevouwen is, welk systeem actief is en of ze misschien te weinig of te veel prikkels ervaren.

  • Voelen ze zich prettig en kunnen ze doen wat ze willen of moeten doen, of niet?
  • Is vooral het blauwe deel uitgevouwen? Dan ervaren ze te weinig input en zijn ze onderprikkeld. Dan leg je uit wat het gevolg van activerende strategieën is: het blauw vouwt meer samen, het groen vouwt verder open.
  • Zie je best wat groen, maar daarnaast te veel oranje uitgevouwen? Dan raken ze regelmatig overprikkeld. Je legt uit dat zij met behulp van kalmerende strategieën op bepaalde momenten, het groene deel beter uit kan vouwen en dat er dan minder oranje openstaat.

Na meerdere keren geoefend te hebben met de PrikkelWaaier, zullen zij misschien zelf kunnen aangeven hoe het met hen gaat – misschien na een tijdje zelfs zonder de waaier te gebruiken – en ook leren zelfstandig strategieën toe te passen.

Is het lastig om het alleen met woorden en een tweedimensionaal plaatje uit te leggen? Vouw dan van gekleurd papier een waaier en plak die op een ondergrond. Nu kun je de driedimensionale waaier laten bewegen. Kijk beneden voor downloads over hoe je je eigen waaier maakt.

Jouw Prikkelwaaier (met je eigen inhoud)

Klik hier voor een download van onderstaande informatie.

Iedereen gebruikt zijn eigen woorden, gebaren of klanken om weer te geven hoe hij zich voelt. Dit is ook zo bij het gebruik van de waaier. Om goed bij een ander te kunnen aansluiten, is het fijn om
die termen te gebruiken die voor hem passen bij de ‘staat van zintuiglijke prikkeling’: de onder- of overprikkeling, de ‘shutdown’ en zeker ook de termen die aangeven dat je je prettig voelt. Daarom is er een eerste opzet gemaakt met termen die vaker gebruikt worden bij mensen met een verstandelijke beperking. Ook is er een Engelstalige versie beschikbaar.

Maar … binnen het zorglandschap voor mensen met een trauma, met ADHD of met autisme, met
Niet-Aangeboren Hersenletsel, met psychische problemen of met bijvoorbeeld hoogbegaafdheid zijn hele andere termen gebruikelijk. Welke termen passen bij jou en/of bij jouw cliënt? Schrijf ze in het grote model in de download.

Wij zijn heel benieuwd naar jullie PrikkelWaaiers! Stuur je ze op naar monique@7zintuigen.nl? (Graag zonder cliëntnaam, maar wel met de stoornis of het persoonskenmerk benoemt, zoals VB, HSP, trauma enzovoort).P

Maak je eigen prikkelwaaier

De PrikkelWaaier