Wat is zip?
Wiebelen en friemelen reeks
De informatie die nu volgt, kun je ook lezen in de vier boeken van de Wiebelen en friemelenreeks. Daar geven we volop voorbeelden en achtergrondinformatie!
Alles aan ons lichaam is natuurlijk een groot wonder. Maar Zintuiglijke Prikkelverwerking (ZiP) is wel een heel speciaal wonder. Het is de fantastische samenwerking tussen zintuigen en hersenen.
Zintuiglijke prikkelverwerking is een hoofdtaak van je lichaam. Prikkelverwerking is iets wat iedereen altijd en overal doet. Jij ook. Nu. Ook bij jou komen nu via je zintuigen allerlei ‘prikkels’ binnen, zoals kleuren, geuren en geluiden. Deze prikkels worden doorgegeven aan de hersenen. Die gaan ermee aan de slag, zij gaan de prikkels verwerken en beoordelen of er een reactie nodig is op de prikkels.
Reactie
Afhankelijk van de beoordeling volgt een actie, zoals:
- je knijpt je neus dicht omdat je iets vindt stinken (geurprikkel)
- je zet de muziek zachter omdat die te hard staat (geluidsprikkel).
Er zijn altijd zintuigelijke prikkels
Door ZiP komt de buitenwereld bij ons binnen. Door prikkels te registreren en te verwerken, zijn we in contact met de wereld, onze omgeving, met elkaar en met onszelf. Toch weten we er zelf maar weinig over en merken we er weinig van. Je bent altijd bezig met zintuiglijke prikkels van buiten en binnen in het lichaam. Je krijgt constant prikkels binnen via hun zintuigen. Op één en hetzelfde moment gebeurt er bijvoorbeeld dit; je:
- kijkt naar een filmpje
- balanceert op twee poten van je stoel
- luistert naar wat de presentator in het filmpje zegt en
- voelt dat het warm is in de ruimte
- ruikt de geur van pas gemaaid gras
- beweegt je potlood tussen je vingers door
- proeft de smaak van de appel die je gegeten hebt
- merkt dat je naar de w.c. moet
Ondertussen worden er nog heel veel, heel veel meer zintuiglijke prikkels verwerkt door het lichaam, maar niet alle prikkels wordt je gewaar. Je zou namelijk gek worden als je ze allemaal bewust zou mee krijgen. Prikkels die zichzelf blijven herhalen (zoals het geluid van een tikkende klok) krijg je bijvoorbeeld niet bewust mee. Zij hebben geen functie. Je hoort daardoor het tikken niet meer. Tenzij je overprikkeld bent, maar daarover later meer.
Kijkt
Balanceert
Luistert
Voelt
Ruikt
Beweegt
Proeft
Merkt
De ZiP-bril
Met een ZiP-bril op zie je dat je altijd bezig bent met zintuiglijke prikkels van buiten en binnen in het lichaam. Je weet dat de hersenen druk doende zijn met het verwerken van al die prikkels en dat gedrag voor een deel een gevolg is van hoe de hersenen dat doen. Met de ZiP-bril op beoordeel je gedrag van mensen op een andere manier. Je kijkt namelijk of zij door hun acties laten zien of ze behoefte hebben aan meer of minder prikkels.
Hoe verwerk je prikkels?
Voor alle acties ben je afhankelijk van de informatie die je via je zintuigen binnen krijgt; je ziet, hoort, voelt, balanceert, beweegt, ruikt, proeft en reageert daar op. Het zenuwstelsel maakt de hele dag beslissingen over of iets belangrijk genoeg is om aandacht aan te besteden en of iets goed is voor het lichaam of niet. De hersenen doen dit door een prioriteit aan de prikkels te geven. Prikkels zijn:
Heel belangrijk oftewel VIP (Very Important Prikkel)
Prikkels die schade aan het lichaam kunnen veroorzaken en die met overleven te maken hebben, moeten altijd VIP’s zijn. Deze prikkels waarschuwen ons voor gevaar, zoals:
- Het water dat uit de douchekop komt, is gloeiend heet.
Wanneer je voelt dat het water uit de douchekop gloeiend heet is, dan moet je een actie ondernemen, want als je er zo onder gaat staan, verbrand je je huid.
Interessant
Prikkels die erg fijn zijn, jouw voorkeur hebben of die heel vervelend zijn en daardoor jouw aandacht nodig hebben, zijn interessant, zoals:
- Het piepje van je telefoon.
Dit is het geluidje dat je hebt gekozen om te horen dat je een nieuw berichtje ontvangen hebt.
Nuttig
Dit zijn de prikkels die ervoor zorgen dat we onze dag op een goede manier doorkomen. Ze zorgen ervoor dat we aanpassingen maken die passen bij de situatie. Zoals:
- Je hoort dat het begint te regenen.
Je denkt aan de was, die hangt nog buiten. Handig om die even naar binnen te halen.
Saai
Dit zijn prikkels die al zo vaak langs gekomen zijn dat ze geen bijzondere aandacht meer krijgen. Zo komt het dat een groot deel van de prikkels op de achtergrond blijft. Ze bereiken de hersenschors niet. Die prikkels merk je niet op, je wordt ze niet bewust, zodat je kunt doorgaan met waar je mee bezig bent. Prikkels zoals:
- Het geluid van de wasdroger die aanstaat.
Dit is geen belangrijk geluid voor je. Je hoort het vanzelf wel wanneer de was klaar is, want dan gaat de droger piepen.
Maar helaas, het gaat wel eens mis. De prioriteit die aan prikkels meegegeven wordt klopt niet en dan is een leerling onderprikkeld of overprikkeld.